Een leven vol schaduw en zonneschijn

Op 18 december 1865 kwam de Amerikaanse Burgeroorlog ten einde. Op papier betekende dat de officiële afschaffing van de slavernij, maar in de praktijk bleek gelijke behandeling een loze belofte te zijn geweest. In de zuidelijke staten, die überhaupt al tegen de afschaffing waren geweest, werden in 1877 de Jim Crow wetten ingevoerd. Deze segregatiewetten bevorderden de scheiding tussen zwart en wit. Dit uitte zich in onder meer gescheiden zitplaatsen in bussen en treinen, scholen, openbare toiletten, restaurants en zwarte mensen waren zelfs niet toegestaan uit drinkwaterfonteinen voor witte mensen te drinken. Maar ook in noordelijke staten, die zich officieel hadden uitgesproken tegen slavernij, suddert deze op huidskleur gebaseerde ongelijkheid door. Alhoewel zwarte mannen in 1870 in Illinois weer stemrecht kregen en in 1885 The Illinois Civil Rights Act er voor zorgde dat openbare discriminatie in hotels, theaters en restaurants daar verboden werd, bestonden er wel degelijk nog onderliggende raciale spanningen. Dit is de tijd waarin Eliza Suggs geboren werd en opgroeide.

Eliza Gertrude Suggs werd op 11 december 1876 geboren in een dorpje in de staat Illinois in de Verenigde Staten. Ze was het achtste kind en de jongste dochter van moeder Malinda en vader James. Ze had vier oudere zussen: Lenora Ethridge, Katharine Isabel, Sarah Matilda, and Ellen. Het gezin zou alleen nooit meer hetzelfde zijn, nadat drie van hun kinderen vroegtijdig waren overleden. Calvin was verdronken, Lucinda was overleden aan de gevolgen van tyfus en Franklin was vergiftigd.

Strijden tegen alchoholmisbruik

Eliza’s vader James was na de Amerikaanse Burgeroorlog dominee geworden en maakte zich hard voor de matigheidsbeweging die in de negentiende eeuw was ontstaan als antwoord op overmatig alcoholmisbruik. De industrialisatie had het produceren van drank goedkoper gemaakt, waardoor het voor nagenoeg iedereen beschikbaar was geworden. Deze beweging probeerden mensen van het drinken af te houden door religieuze waarden als soberheid te benadrukken. Eliza zou zelf al sinds het moment dat zij oud genoeg was om ook maar iets af te weten van deze “vreselijke vloek van sterke drank” al geïnteresseerd zijn in volledige onthouding. Samen met haar vader bezocht ze conferenties in verschillende staten, waaronder Illinois, West Iowa, Kansas en Nebraska, om daar het woord te verkondigen. Toen James in 1899 overleed, zette Eliza samen met haar zus Kate zijn werk voort.

Eliza’s boek: kijkje in haar persoonlijke leven

In 1906 publiceerde Eliza haar boek Shadow and Sunshine (in het Nederlands: schaduw en zonneschijn). Dit document biedt een onmisbaar kijkje in haar leven, want naast haar geboortedatum in de database van de United States Cenus Bureau (de instantie die de volkstelling bijhoudt) is er niet veel over haar bekend. In dit boek komen verschillende onderwerpen aan bod. In de eerste twee hoofdstukken staan de levens van haar ouders centraal en in het derde hoofdstuk, “Sketch of Eliza”, schrijft ze over haar beperking en hoe anderen hiermee omgaan. 

Toen Eliza namelijk vier weken oud was begon ze op een dag met huilen, wat maar niet stopte: ze bleek een bot gebroken te hebben. De artsen noemden het een ernstig geval van “Rickets”, een aandoening die tegenwoordig osteogenesis imperfecta wordt genoemd. Eliza’s bindweefsel was minder stevig, waardoor haar botten sneller konden breken. Malinda en James hadden niet verwacht dat hun dochter een lang leven zou leiden, vandaar dat ze toen Eliza zes jaar oud was, kleding hadden laten maken om haar in te begraven. Uiteindelijk werd ze 31 jaar.

Geschapen voor God, niet voor een museum

In Shadow and Sunshine benoemt ze hoe er toentertijd in de samenleving omgegaan werd met haar beperking. Ze omschrijft dat ze regelmatig werd aangestaard door haar lengte, dat ze vaak werd aangezien voor kind en er dan op kinderlijke wijze tegen haar gesproken werd. Ook werd haar moeder met enige regelmaat gevraagd waarom zij haar dochter niet tentoon wilde stellen in een museum, ze kon er volgens deze mensen immers gemakkelijk een fortuin mee verdienen. Eind negentiende eeuw waren zogenaamde freakshows in Europa en in de Verenigde Staten namelijk populair vermaak. Mensen en dieren met zichtbare fysieke beperkingen of afkomstig uit de niet-westerse wereld werden als museumobjecten gepresenteerd. Eliza zelf voelde hier niet voor en heeft het volgende hierover in haar boek geschreven, vertaald vanuit het Engels:

Maar, beste lezer, God heeft mij niet voor dit doel geschapen. Hij heeft mij op de wereld gezet voor Zijn glorie, en als ik iemand van dienst kan zijn, en als Gods naam befaamder wordt door mijn leven, amen! Daartoe zal ik leven. Het is voor mij nooit een mogelijkheid geweest om deel te nemen aan een show of mij in een museum ten toon te stellen om geld te verdienen.

Melinda en James wilden hier ook niets van weten en hebben juist altijd manieren gezocht om hun dochter net zoals hun andere kinderen naar school te laten gaan. Ondanks dat de samenleving nog minder ingesteld was op mensen met een beperking dan nu.

Is er wel iets veranderd anno 2022?

In de huidige samenleving is de situatie nog verreweg van gelijkwaardig voor mensen met een beperking. “Dat is er nog steeds”, reageert Jeanette Chedda (geboren in 1983) wanneer ze over Eliza’s leven hoort. Chedda is bedrijfsjournalist, spreker, model en politiek activist en ze heeft net zoals Eliza osteogenesis imperfecta. Sinds 2020 is Chedda actief bij de politieke partij BIJ1. Omdat ze de wereld een stukje mooier achter wil laten dan hoe ze erin is gekomen, maar vooral ook omdat ze de weg vrij wil maken voor “kleine Cheddaatjes” die nu naar haar kijken. Chedda heeft zelf nooit een rolmodel gehad. Er was nooit iemand die op haar leek: een vrouw van kleur met osteogenesis imperfecta. Zij is nu het rolmodel dat ze graag had gewild toen ze opgroeide, maar “ja, die zag ik echt nooit ergens”.

De maatschappij is ingesteld op de witte cis-heteroman zonder beperking, concludeert Chedda. Met ‘cis-hetero’ worden trouwens mannen bedoeld wiens genderidentiteit overeenkomt met het geboortegeslacht en zich bovendien aangetrokken voelen tot vrouwen. Iedereen die hier niet aan voldoet, valt buiten de norm. Als vrouw heeft ze daarom met seksisme te maken, met racisme omdat ze van kleur is en van validisme vanwege haar beperking. Chedda geeft aan dat het discrimineren van mensen met een beperking in de samenleving bovendien tegenwoordig niet eens wordt opgemerkt. Dat zij niet met de trein kan door haar rolstoel, wordt normaal gevonden. Het mag niet zo zijn dat iemand met een beperking constant bezig moet zijn met het bewijzen van diens bestaansrecht, concludeert ze.

Dochter van tot slaafgemaakten

Een ander onderwerp waar Eliza over schrijft in haar boek is (de afschaffing van de) slavernij. In de hoofdstukken over haar ouders schrijft ze dat Malinda en James allebei geboren werden als kind van tot slaafgemaakte ouders. Shadow and Sunshine biedt een persoonlijk perspectief op slavernij en laat zien welke verstrekkende en verscheurende gevolgen het had op families. Toen James bijvoorbeeld slechts een paar jaar oud was, werd hij verkocht aan een andere slavenhouder. Hierna zag hij zijn tweelingbroer en ouders nooit meer. Bovendien is het belangrijk om te realiseren dat de achternaam ‘Suggs’ herinnert aan de laatste eigenaar van Malinda en James. Elke keer wanneer een tot slaafgemaakte een nieuwe eigenaar kreeg, veranderde de achternaam. James werd geboren als James Martin, maar Martin veranderde vervolgens weer in Kindrick toen hij voor honderd dollar verkocht werd, waarna het uiteindelijk Suggs werd. Melinda’s verhaal is vergelijkbaar. Melinda Mc Arthur werd als enige van haar broers en zussen verkocht aan meneer en mevrouw Filbrick voordat ze uiteindelijk ook aan meneer Suggs werd verkocht. Op die plantage hebben Eliza’s ouders elkaar ontmoet.

Dit is slechts het verhaal van één familie die verscheurd is door de slavernij, maar het zal helaas voor ontelbare andere ook herkenbaar zijn. Zonder deze achtergrond zou het verhaal van Eliza niet compleet zijn. Zij is zelf niet ten tijde van de slavernij geboren, maar deze onderliggende verhoudingen gebaseerd op raciale ongelijkheid werkten decennia na de afschaffing door in de samenleving. Het heeft invloed gehad op hoe zij werd gezien als zwarte vrouw en bovendien ook op welke kansen zij kreeg. Ze heeft altijd vertrouwen gehouden in God, dat hij haar voor een groter doel op de wereld had gezet dan om in een museum aangestaard te worden. Het volgende citaat uit haar boek is mooi om mee af te sluiten. Het laat zien op welke inspirerende wijze zij in het leven stond:

Het is het zonlicht van God in mijn ziel dat me gelukkig maakt. Het zou moeilijk zijn om zonder de Heer te leven. Ik haal veel plezier uit het lezen van goede boeken. Ik geniet van het kijken naar de mooie dingen in de natuur en in de kunst. Ik luister graag naar het gezang van de vogels en naar zoete muziek.

Geschreven door: Emma Sow

Met dank aan Jeanette Chedda