Dorothy Crowfoot Hodgkin was een van de meest invloedrijke academici in de wereld van de scheikunde, die belangrijk werk verricht heeft met röntgenkristallografie. Deze methode maakte het mogelijk om de structuur van moleculen zichtbaar te maken. Met deze techniek wist Dorothy Hodgkin verschillende moleculen te visualiseren, waaronder penicilline, vitamine B12 en insuline. Haar onderzoek naar deze moleculen heeft grote invloed gehad op de moderne geneeskunde en op de behandeling van verschillende ziektes, zoals bloedarmoede en diabetes. Gedurende haar carrière heeft Dorothy zich verzet tegen de seksistische, sociale normen van haar tijd. Dit deed ze door haar grote passie te volgen en te gaan werken in een door mannen gedomineerd onderzoeksveld.
Een levenslange interesse
Dorothy Crowfoot werd geboren in 1910 en groeide op in Engeland en Egypte. Ze was de oudste dochter van vier, van John Winter Crowfoot en Grace Mary. Haar vader was actief in het onderwijs en archeoloog. Haar moeder bestudeerde archeologisch textiel. Van jongs af aan toonde Dorothy interesse in kristallen en mineralen. Ze vergezelde haar ouders tijdens hun opgravingen waar ze zelf ook grond, kristallen en mineralen opgraafde. Vaak vroeg ze bodemkundige, en vriend van haar ouders, A.F. Joseph, of hij de opgegraafde grond wilde analyseren voor haar.
Dorothy is samen met een ander meisje te zien achterin het klaslokaal. De scheikunde lessen waren bedoeld voor jongens, maar Dorothy was vastberaden haar passie te volgen. Bron: Sir John Leman School in Beccles, Engeland.
Toen Dorothy 16 jaar oud was, kreeg ze een boek van natuurkundige William Henry Bragg cadeau over röntgenkristallografie. Dit cadeau bevestigde haar passie in scheikunde en kristallen. Samen met een ander meisje overtuigde ze haar docenten ervan om hen de "normale" scheikundelessen te laten volgen, die eigenlijk alleen voor jongens bedoeld waren. Meisjes volgden doorgaans namelijk huishoudkunde in plaats van scheikunde. Op jonge leeftijd was dus al duidelijk dat Dorothy zich weinig aantrok van de verwachtingen die de samenleving van haar had als meisje. Ze wilde simpelweg scheikunde studeren, dus deed ze dat.
Ze volgde haar passie en ging scheikunde studeren aan de University of Oxford. Later behaalde ze haar doctoraat aan de University of Cambridge. Daar werkte ze in het lab van J.D. Bernal, die in 1934 het eerste proteïne molecuul fotografeerde met gebruik van röntgenkristallografie. Tijdens haar tijd in Cambridge begonnen Dorothy’s handen en voeten op te zwellen en pijnlijk te worden. Toen ze 24 jaar was, kreeg ze de diagnose rheumatiode artitis. Dit is een auto-immuunziekte die de gewrichten aantast. Ze ging echter gestaag door met haar studie en onderzoek. Waar nodig maakte ze gebruik van speciale hulpmiddelen en aangepaste apparatuur, zodat ze zelfstandig haar onderzoek kon blijven uitvoeren in het lab. In een interview uit 1984 zegt Hodgkin:
Ik zei altijd: "Ik denk met mijn handen". Ik hou gewoon van experimenteren. Dat deed ik als kind al, en nu nog steeds. Tegenwoordig doe ik nog weinig praktisch werk. Ik voer geen experimenten meer uit, maar ik geniet even veel als ik de resultaten van andermans onderzoeken bekijk.
Het eerste succes
Het uitvoeren van het praktische werk werd na verloop van tijd moeilijker voor Hodgkin. Om de structuur van moleculen te visualiseren, moest ze foto’s maken van verschillende hoeken. Vervolgens moest ze handmatig afstanden meten tussen de gefotografeerde stippen en deze afstanden meenemen in haar wiskundige berekeningen. Dit praktische, precieze werk was nog uitdagender door Hodgkins beperking. Maar in 1946 lukte het haar om de structuur van penicilline te ontrafelen. In 1956 lukte hetzelfde voor de structuur van vitamine B12. De vorm van penicilline gaf Dorothy weer op opgestapelde plastic platen. Daar tekende ze de contouren op die de dichtheid van de electronen weergeven. Penicilline was een belangrijk medicijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door Hodgkins onderzoek kon dit medicijn beter worden begrepen en beter worden ingezet door artsen.
Dit model is in 1945 gemaakt door Hodgkin en laat de unieke structuur van peniciline zien. Bron: History of Science Museum van University of Oxford.
Al in 1934 begon Dorothy aan haar grootse uitdaging: de structuur van insuline weergeven. Ze zou hier pas in 1969 in slagen. Het doorzettingsvermogen van Hodgkin en haar collega's zorgde ervoor dat de massaproductie van insuline mogelijk werd en maakte diabetes een behandelbare ziekte. Tijdens de jaren waarin ze bezig was met haar onderzoek naar insuline, veranderde er een hoop in Dorothy’s privéleven. In 1937 trouwde ze met historicus Thomas Lionel Hodgkin en in de daaropvolgende jaren kregen zij drie kinderen: Luke (1938), Elizabeth (1941) en Toby (1946). Echter, werd haar artitis in de jaren dat ze onderzoek deed naar insuline ook steeds pijnlijker en slopend. Haar handen en voeten werden opgezwollen, stijf, verkrampt en vervormd.
Grote waardering
Hodgkins passie en doorzettingsvermogen bleven niet onopgemerkt. Ze kreeg verschillende titels en prijzen voor haar harde werk. Zo werd ze in 1947 lid van The Royal Society en kreeg ze in 1965 een Order of Merit. Daarmee is ze de tweede vrouw in de geschiedenis met deze onderscheiding, alleen Florence Nightingale ging haar voor in 1907. In 1964 ontving ze ook de Nobelprijs voor de scheikunde voor haar werk aan penicilline en vitamine B12.
79-jarige Dorothy Hodgkin met haar levenswerk: de structuren en foto's van de moleculen waar ze mee gewerkt heeft. Bron: The Nobel Prize.
Hoewel Dorothy zelf stelde dat ze nooit het gevoel heeft gehad dat haar gender een beperkende factor was, herinnerde de media haar er zeker wel aan dat ze een andere positie had als vrouw. De krantenartikelen die rapporteerden over haar Nobelprijs noemden haar "huisvrouw" of "moeder van drie kinderen". De kranten leken met tegenzin toe te geven dat Hodgkin ook lid was van The Royal Society en daarnaast hoge functies bekleedde aan verschillende universiteiten waaronder Oxford en Cambridge, wat haar zeker geen doorsnee "huisvrouw" maakte. Hodgkin zelf reflecteert in haar ontvangst speech op haar gender als Nobelprijswinnares:
Ik hoop dat de situatie waarin ik mij nu bevind in de toekomst niet zo ongewoon zal zijn als dat die nu is. Er zou geen speciaal commentaar of behandeling nodig moeten zijn, wanneer er in de toekomst meer gebruik gemaakt zal worden van de talenten en vaardigheden die vrouwen net zo goed bezitten als mannen.
Haar carrière verliep volgens haar zonder sekse-gerelateerde obstakels. Desondanks kan Dorothy wel gezien worden als een rolmodel voor vrouwen vandaag de dag. Dankzij haar levenslange passie voor scheikunde en haar onuitputbare doorzettingsvermogen, heeft ze grote vooruitgang teweeggebracht in de geneeskunde en scheikunde.
Geschreven door Claire Majoor
Met dank aan Eline Pollaert en Jasmijn Groot van Historical Women Project