Barbara Jordan (1936-1996) maakte als tiener indruk tijdens poëzielezingen, verdiende als politicus waardering voor haar verbindende speeches en inspireerde als professor honderden studenten met haar persoonlijke colleges. Barbara was een pionier. Tijdens speeches, debatten en colleges oversteeg ze oppervlakkige verschillen. Door haar vastberadenheid en kenmerkende stem zorgde ze voor verbinding en inclusie.
Jordan groeide in de jaren veertig op in een domineesgezin. Op haar basisschool, in een van de armste wijken van Houston, was ze al op jonge leeftijd een opvallende verschijning. Niet door haar uiterlijk of gedrag, maar door haar stem. Schrijver Chris Barton maakte een prentenboek over het leven van Jordan. Ook hij werd gegrepen door haar sprekerstalent.
Die stem, die dreunende, heldere en zelfverzekerde stem. Het zorgde ervoor dat mensen rechtop gingen zitten. Maar wat doe je met zo'n stem?
Een portretfoto van Barbara Jordan als lid van het Huis van Afgevaardigden, Washington 1973. Bron: U.S. Congress. 
Jordan was trots op haar stem. Ze droeg poëzie voor in de kerk, leerde toespraken voor school uit haar hoofd en deed mee aan debatwedstrijden. Na intensieve gesprekken met haar opa besloot ze om advocaat te worden. Op dit werk was ze echter al snel uitgekeken. Ze was veel bezig op haar typemachine en maakte te weing gebruik van haar stem. Jordan had ook een voorliefde voor politiek. Op een avond werd ze uitgenodigd om als spreker in te vallen op een politieke bijeenkomst. Na haar speech kreeg ze een staande ovatie. Jordan wist waar haar toekomst lag. Ze wilde mensen inspireren en een stem geven.
Stem van het volk
Barbara Jordan werd de eerste Afro-Amerikaan sinds 1883 die werd verkozen in de Senaat van Texas. Daarnaast groeide ze uit tot een van de meest invloedrijke personen binnen de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Jordan koos ervoor om zich niet te focussen op haar zwarte wortels. Voor campagnes gebruikte ze daarom nooit foto’s van zichzelf, ze leunde op haar naam en stem. "Ik ben geen zwarte- of vrouwelijke politicus, maar een politicus die alle Amerikanen wil vertegenwoordigen."
Barbara Jordan overhandigt een tekst aan president Gerald R. Ford, Washington 1965. Bron: The U.S. National Archives. 
Burgerrechten- en vrouwenrechtenactivisten bekritiseerden Jordan regelmatig omdat ze in het belang van de hele gemeenschap stemde. Als zwarte vrouw die opgroeide in een achterstandswijk in Houston, had ze wel degelijk oog voor de zorgen van de zwarte gemeenschap en de vrouwenbewegingen. Ze wilde haar stem echter niet gebruiken om te polariseren. "Alle zwarte mensen zijn in de basis activistisch, maar activisme komt op verschillende manieren tot uiting." Door haar constructieve houding behaalde ze succes op het gebied van minimumloonwetgeving en het tegengaan van segregatie op Amerikaanse scholen.
Max Sherman ontmoette Jordan voor het eerst in de Senaat van Texas. Hij was op dat moment senator van de Lone Star State en samen met Jordan lid van een wetgevingscommissie. "In eerste instantie vond ik haar charismatische uitstraling en krachtige stem heel intimiderend. In die periode voelde ik mij soms onzeker en twijfelde ik of het werk wel bij mij paste. In een van onze eerste gesprekken zei Barbara met haar zware stem: "Max, ik wil dat je naar mij luistert. Geloof in jezelf, jij kan deze baan aan."
Het voelde alsof God tegen mij sprak. Haar stem was ontzettend krachtig.
Jordan en Sherman werden vrienden en kwamen vaak bij elkaar over de vloer. "Mijn kinderen waren vanaf het eerste moment op haar verliefd. Barbara nodigde ons vaak uit om samen te eten, gospelmuziek te maken en de natuur te ontdekken. Er ontstond een hechte band."
Barbara Jordan schiet met een geweer tijdens een verjaardagsfeestje, Austin 1980. Bron: Max Sherman. 
Jordan probeerde continu in gesprek te gaan met politieke tegenstanders binnen de samenleving. "In haar ogen was de politiek er niet voor politici, maar voor het volk", vertelt Sherman. "Ook de vrijheid om te debatteren vond ze een groot goed. Hierbij was het volgens haar wel van belang dat je na afloop van een discussie een arm over een politieke tegenstander heen kan slaan en als vrienden het debat kan verlaten."
In 1972 nam Jordan plaats in het Huis van Afgevaardigden. Twee jaar later hield ze een invloedrijke televisietoespraak, waarin ze haar steun uitspraak voor de afzetting van president Nixon vanwege het Watergateschandaal. Mede door de publieke druk die ontstond naar aanleiding van haar toespraak trad Nixon af. Volgens Hanna Munin, afgestudeerd student public affairs en voorzitter van het Barbara Jordan Forum, beheerste Jordan de kunst van het spreken. "Haar toespraken waren inhoudelijk sterk en de manier waarop ze sprak was uniek. Daarnaast ging ze op een luchtige manier om met haar populariteit, zoals in haar speech op de Democratische Conventie in 1976."
Terug naar Texas
Terwijl Jordan in de politiek opkwam voor mensen met een beperking, werd er in 1973 bij haar de spierziekte multiple sclerose (MS) vastgesteld. Ze hield de ziekte voor iedereen geheim. Jordan verliet de politieke arena en keerde terug naar Texas. Daar werd ze professor politieke ethiek aan de LBJ School of Public Affairs in Austin.
Barbara Jordan en Max Sherman tijdens het feest ter ere van haar tienjarig jubileum op de universiteit, Austin 1989. Bron: Max Sherman. 
Max Sherman werd een aantal maanden later aangesteld als decaan op de universiteit. "We kwamen in een nieuwe fase van onze vriendschap terecht. In de pauzes kwam ze vaak naar mijn werkkamer om over maatschappelijke kwesties te discussiëren", vertelt Sherman. "Ze zat in een rolstoel en had veel pijn, maar Barbara wilde tijdens onze gesprekken geen aandacht besteden aan haar ziekte. Voor haar was het een innerlijk gevecht."
Barbara vond dat je het leven moet leven. Ze gaf haar ziekte geen stem.
Ter ere van haar tienjarig jubileum op de universiteit organiseerde Jordan een groot huisfeest voor familie, vrienden en studenten. Sherman was ook van de partij. "Oud-studenten van over de hele wereld maakten de reis naar Texas. Barbara had een cruciale rol gespeeld in hun bewustwordingsproces. Op de jubileumavond wilden ze hun waardering voor haar uitspreken. Barbara voelde de warmte van haar studenten en zong de hele avond gospelnummers. Uiteindelijk kwamen alle gasten naar de tuin en ontstond er een geïmproviseerd gospelkoor van vrienden, collega’s en studenten."
Barbara Jordan zingt tijdens het feest ter ere van haar tienjarig jubileum op de universiteit, Austin 1989. Bron: Max Sherman. 
Jordan wist dat ze met haar stem een nieuwe generatie studenten kon raken. Ze geloofde in het idee dat ieder persoon in zijn leven een bepaalde periode maatschappelijk werk moet verrichten. Volgens haar was dat de prijs die mensen moeten betalen voor de tijd dat ze op aarde zijn. "Ze liet haar studenten in hun eigen ziel kijken", vertelt Sherman. "Ze moesten zich verdiepen in de thema’s van de colleges, maar Barbara vond het nog belangrijker dat haar studenten zelf op zoek gingen naar hun persoonlijke drijfveren."
"De grootste les die ik van haar heb geleerd, is dat als je een stem hebt, je die moet gebruiken." Hanna Munin kreeg op de universiteit les van professor Ed Dorn. Hij was opgegroeid met een spraakgebrek en had angst voor het spreken in het openbaar. Een ontmoeting met Barbara zette hem aan het denken. "Ze vertelde over de reis die ze als spreker had afgelegd. Professor Dorn raakte geïnspireerd en zijn zelfvertrouwen groeide. Tegenwoordig is hij een van de meest geliefde sprekers op de campus", vertelt Munin.
Het is bijzonder om iemand zijn stem te zien gebruiken en te beseffen dat jij dat ook kunt.
Jordans nalatenschap
In 1996 wilde Jordan aan haar achttiende jaar als docent beginnen, maar haar gezondheid ging hard achteruit. Ze was niet meer in staat om les te geven. "Op een dag zei mijn instinct me dat ik naar haar huis moest rijden", vertelt Sherman. "Haar partner deed open en vertelde dat Barbara eiste dat ik de plek van haar graf moest uitkiezen. Die boodschap kwam keihard binnen, omdat ik niet wist in welk stadium van de ziekte ze zich bevond." Een dag later overleed Jordan op 59-jarige leeftijd. Op de begrafenis sprak president Clinton zijn bewondering voor haar uit. "Als Barbara sprak, was ik stil. Haar poëtische woorden en de kracht van haar stem, Barbara beroerde altijd ons nationale geweten."
Een prent uit het boek What Do You Do with a Voice Like That? Barbara Jordan doet als tiener mee aan een debatwedstrijd, New York 2018. Bron: Ekua Holmes. 
Chris Barton maakte een prentenboek over het leven van Jordan. Hij probeert een nieuwe generatie Amerikaanse scholieren kennis te laten maken met het haar werk. "Ik wilde laten zien hoe Barbara’s stem vorm heeft gekregen. Het is een combinatie van natuurlijk talent en een uitzonderlijke levensloop." Barton richt zich met het boek op lezers van acht jaar en ouder, maar volgens hem is er geen maximumleeftijd voor een publiek van een non-fictie prentenboek. "Dit boek kan als startpunt dienen voor iedereen die niet bekend is met het werk van Barbara Jordan."
In 2009 werd een standbeeld van Jordan onthuld op de binnenplaats van de universiteitscampus. "Het beeld symboliseert Barbara’s inspanningen als pleitbezorger van het onderwijs", vertelt Munin. "Jaarlijks organiseren we op de universiteit een forum ter ere van haar werk. De gesprekken en activiteiten tijdens deze week zijn geïnspireerd op Barbara's uitspraken. Het feit dat ons forum ieder jaar populairder wordt, toont aan dat haar gedachtegoed nog steeds relevant is. Haar nalatenschap leeft voort in de stemmen van de studenten."
Hanna Munin (rechts) samen met twee medestudenten voor het standbeeld van Barbara Jordan op de universiteitscampus, Austin 2019. Bron: Texas LBJ School. 
Met dank aan: Max Sherman, Chris Barton en Hanna Munin.
Geschreven door: Nina Lammerts en Job Moll.