De stap naar zelfstandigheid door flexibiliteit

In Nederland was de zorg voor 1996 geregeld vanuit de zorginstellingen. Dit wordt ook wel zorg in natura genoemd. “Je zag dat mensen niets te kiezen hadden en al snel in een zorginstelling terecht kwamen” zegt gepensioneerd zorgverleenster Francisca. Toch wilde mensen in de jaren ’80 dat er meer regie kwam bij cliënten zelf en in Nederland begon Conny Bellemakers, beleidsmedewerker van de Gehandicaptenraad, zich hard te maken voor een cliënt gebonden budget. Met een eigen budget kon de client zijn eigen keuzes maken voor de zorg in plaats van de zorginstellingen. Conny Bellemakers begon te lobbyen in de politiek en dit werd alleen maar extra kracht bij gezet door de opkomst van de Independent Living beweging in Nederland. “Er moest iets komen om mensen niet allemaal op die instellingen te laten wonen, maar dat er een andere vorm moest komen” voegt Francisca toe aan haar beleving van de opkomst van een Persoons Gebonden Budget (PGB).  

 

Experiment

Tussen 1991 en 1993 liep een experiment waarbij ruim 300 personen een eigen budget om hun zorg in te kopen. De cliënten mochten nu zelf hun zorg inkopen. “Mensen die alleen afhankelijk waren van zorg in natura werden nu vrijer” zegt Francisca. Van alle mensen was 80% zeer tevreden over de flexibiliteit en keuzevrijheiden die ze kregen dankzij PGB. Een voordeel op het gebied van wonen is dat er nu keuze mogelijkheden ontstaan die met zorg in natura niet mogelijk waren. Cliënten konden nu thuis blijven wonen of juist gedeeltelijk bij een zorginstelling wonen. De woonwensen konden passend gemaakt worden op de behoeftes van een client. Met deze resultaten ging de toenmalige staatsecretaris Erica Terpstra van de VVD in 1995 met een brief naar de Tweede Kamer om het plan over PGB in te voeren. Het plan kwam door de Tweede Kamer en vanaf 1996 kan elke Nederlandse burger zijn zorg in natura omzetten in zorg in cash, een PGB. Het bedrag is afhankelijk van de persoon zelf. Niet iedereen is hetzelfde en hierdoor verschilt het bedrag ook wat een persoon krijgt.

Je zag dat PGB een passende oplossing kan bieden die paste bij de persoon zelf

 

Succesvol dankzij PGB

Antoon is de vader van een Bart met een autistisch spectrum stoornis. Voor 1996 kreeg Bart de standaard zorg vanuit een zorginstelling, maar Bart kon niet tegen de groepen. In 1996 was kregen ze dan ook voor het eerst PGB. Antoon had de opkomst van PGB gevolgd en was ook zeer positief over het plan. Met PGB merkte hij een wereld van verschil voor zijn zoon zegt hij:  “De zorg in natura was niet passend voor Bart, maar met PGB kwam daar verandering in”. Zorg werd nu op maat ingekocht en hierdoor zag je persoonlijke groei in Bart. Het voordeel is dat dit op jonge leeftijd kon gebeurd en op deze manier in een vroeg stadium kon ontwikkelen. En dit heeft succes omdat Bart nu grotendeels zelfstandig mee draait in de maatschappij. “Dankzij PGB konden we vroeg in Bart investeren zodat hij nu een heel stuk zelfstandig is wat met zorg in natura nooit was gelukt”. Bart gaat binnenkort op zichzelf wonen en is nooit naar een zorg instelling gehoeven. PGB gaf het stukje vrijheid en flexibiliteit die voor Bart nodig was om thuis te kunnen blijven wonen en langzaam zelfstandig te worden. “Ik kan PGB maar met een woord omschrijven en dat is vrijheid” zegt Antoon.

 

Grote verschillen voor cliënten op het gebied van wonen

Hulpverleenste Francisca ziet dat haar cliënten dankzij PGB woonoplossingen krijgen die zonder PGB niet mogelijk waren. Ze beschrijft dat je voor 1996 duidelijk zag dat mensen met een beperking of heel lang thuis woonde of gelijk naar een zorginrichting gingen. Dankzij PGB konden ze een woonoplossing vinden die wel bij ze paste. Zo konden cliënten weer thuis gaan wonen of maar gedeeltelijk in en woongroep gaan wonen. Een bekend voorbeeld zijn de Fokus woningen. Ook de eerste ouderinitiatieven kwamen op waarin ouders zich samen gaan verenigen om een huiselijke woonomgeving te maken voor een kleine groep mensen met een beperking. “Je zag dat PGB een passende oplossing kan bieden die paste bij de persoon zelf” zegt Francisca.

Ik kan PGB maar met een woord omschrijven en dat is vrijheid

Cliënten hadden ook het idee dat ze zelf zelfstandiger werden door PGB, omdat sommige cliënten zelf hun PGB mogen beheren. Daarbij heb je eigen regie welke persoon je zorgt geeft, omdat je nu direct een persoon in kunt kopen. Voorheen met zorg in natura werd zorg gegeven vanuit een instelling en de instelling bepaalt wie jou zorg geeft. Francisca benadrukt dat een zorgverlener dan kan wisselen voor een client, maar je met PGB ziet dat een client langer bij een zorgverlener blijft omdat dit goed werkt en vertrouwt gaat voelen. “Je ziet een client hier alleen maar beter van worden” voegt Francisca nog toe. Dit werkte ook zo bij Bart. Voorheen zag je wisselende hulpverleners, maar met PGB kunnen ze de juiste persoon inhuren waar hij een klik mee heeft. Continu verandering werkte averechts voor Bart. Op dit moment heeft Bart al een tijd dezelfde persoon en wordt er meer vooruitgang geboekt.

 

Fraude en druk op PGB

PGB komt helaas vaak slecht in het nieuws. Mensen beheersen het budget niet goed en frauderen ermee. Zo zijn er al wat dingen veranderd aan PGB door de jaren heen. De eerste stap is dat het bedrag niet meer direct op je rekening wordt gestort maar behoort wordt door de Sociale Verzekeringsbank, de SVB. Daarbij moet je ook verwantwoorden wat je met het geld doet. Later is het PGB gedecentraliseerd naar lokale overheden en zijn cliënten afhankelijk van het gemeentelijke PGB beleid. Dit merken voor zorgverleners, maar cliënten minder.

Per saldo is het ook nog eens goedkoper

Bart kon gewoon dezelfde zorg behouden en thuis blijven wonen. Zijn vader Antoon was wel bang geworden dat PGB zou verdwijnen rond 2015 toen de AWBZ af werd geschaft door grote bezuinigingen. Zonder het PGB zou er veel flexibiliteit voor Bart verloren zijn gegaan. Gelukkig is voor hem veel het zelfde gebleven, maar voor de jeugd is er minder PGB beschikbaar. Dat is jammer volgens Antoon, omdat PGB voor Bart in zijn jeugd heel veel heeft betekend voor de zelfstandigheid die hij nu heeft ontwikkeld door PGB. Daarbij is er op een jonge leeftijd geïnvesteerd in Bart wat uiteindelijke minder uur hulp heeft gekost dan in een groep. “Per saldo is het ook nog eens goedkoper” volgens Antoon en snapt hij soms niet waarom de Nederlandse staat zo veel wil bezuinig op PGB.  Antoon en Francisca blijven PGB steunen en hopen dat er in de toekomst meer kinderen vanaf jonge leeftijd PGB krijgen en niet meteen naar een instelling hoeven. Aan de hand van hun succesverhalen kun je zien dat PGB veel heeft bereikt voor mensen wat met zorg in natura niet gekund had.

 

 

Met dank aan:

Antoon, Bart en Francisca

Geschreven door:

Iñigo van Geest en Eline Jonkergouw