Een speeltuin voor alle kinderen

Spelen is een van de belangrijkste dingen in het leven van een kind. Maar wat nou als je door een beperking niet kan spelen met andere kinderen van je leeftijd? Dit overkomt een hoop kinderen die leven met een lichamelijke of verstandelijke beperking. Zij zien hun vriendjes en vriendinnetjes zonder moeite in speeltoestellen klimmen en rond rennen in de speeltuin. Kinderen met een beperking hebben dezelfde speelverlangens als ieder ander kind en door hun beperkingen worden ze vaak buitengesloten. Vandaag de dag zijn er steeds meer speelfaciliteiten die zijn aangepast zodat alle kinderen met elkaar kunnen spelen. Maar vóór het Internationale jaar van Gehandicapten 1981 bestonden er in Nederland geen speeltuinen die toegankelijk waren voor alle kinderen.

Dit samenspel was precies wat het Informatie en Documentatiecentrum ten behoeve van het Gehandicapte Kind en zijn Ouders (IDC) in 1981 wilde stimuleren. Het centrum moest dienen als een plek waar mensen terecht konden met hun vragen rondom verschillende soorten beperkingen, maar het moest ook functioneren als een ontmoetingsplaats voor kinderen en hun ouders. Het IDC moest er spelenderwijze voor zorgen dat kinderen met elkaar in contact kwamen. Om deze plaats aantrekkelijk te maken voor alle kinderen werd er in het centrum een speel-o-theek geplaatst en buiten kwam er een speeltuin genaamd een Adventure Playground. Beide plaatsen werden voorzien van de juiste aanpassingen in speeltoestellen en speelgoed.

Adventure Playground beweging

Door de komst van deze avonturenspeeltuin werd Nederland in 1981 een onderdeel van de Adventure Playground beweging. Deze beweging is ontstaan in Scandinavië, om precies te zijn in Kopenhagen in 1943. Deze speeltuin was nog niet toegankelijk voor kinderen met een beperking, maar het idee was geboren. Het idee kwam van Professor C. Sorensen toen hij zag dat de kinderen liever speelden op bouwplaatsen dan in de speeltuinen. De eerste Adventure Playground leek daarom ook meer op een vuilnisbelt dan een speelplaats. Kinderen konden hier spelen met modder, maar ook leren hoe ze met gereedschap om moesten gaan. Daarbij was er ook ruimte voor artistieke vrijheid in de vorm van muurschilderingen en graffiti. De trend werd al snel opgevangen door andere Europese landen zoals Zweden en Zwitserland.

Engeland

Het was echter in Engeland dat de Adventure Playground een andere en diepere betekenis kreeg. In 1945 bezocht Lady Allen of Hurtwood de Adventure Playground in Kopenhagen en ze was gelijk om. Het idee dat kinderen hun gang konden gaan zonder ouderlijke supervisie en even helemaal vrij konden spelen, sprak Lady Allen enorm aan. Na de bouw van dertig tot veertig Adventure Playgrounds in Engeland, besefte Lady Allen dat ze een grote groep kinderen hadden buitengesloten. ‘Er is een leegte die gevuld moest worden’ (There was a gap that needed to be filled), aldus Lady Allen. De eerste ‘Handicapped Adventure Playground’ werd gebouwd in Londen in 1970 en was een daverend succes. Hier konden kinderen met een beperking spelen met leeftijdsgenoten. ‘Het voornaamste doel van deze speelplaats is dat kinderen blijer weggaan dan dat ze gekomen zijn’ (‘The basic purpose of this playground is that children should be happier when they leave than when they came’), aldus Lady Allen.

Bij de bouw van de eerste aangepaste Adventure Playground kwamen een hoop vooroordelen kijken. Veel mensen dachten dat kinderen met een beperking niet zo vrij gelaten konden worden als kinderen zonder beperking. Lady Allen of Hurtwood was echter geen fan van assumpties en besloot er alles aan te doen om deze kinderen zelfstandig en vrij te laten spelen. Zij vond het van groot belang dat de kinderen zonder ouderlijke supervisie konden spelen, aangezien veel gehandicapte kinderen veel te veel worden beschermd. Opvallend genoeg gebeurden er meer ongelukken in normale speeltuinen dan in Adventure Playgrounds.  In plaats van ouders zouden er een aantal spelleiders aanwezig zijn in de speeltuin die minimale hulp boden zodat de kinderen werden gestimuleerd om dingen zelf uit te zoeken. Deze ontwikkeling en zelfstandigheid zijn de grootste doelen van de Adventure Playgrounds. Alle kinderen ontwikkelen zich spelenderwijze en dit mag van geen enkel kind worden afgenomen.

“Als zij hun zinnen zetten op iets wat misschien buiten hun bekwaamheid ligt, zullen ze doorgaan totdat ze succesvol zijn en dit heeft positief effect op hun zelfvertrouwen” – Lady Allen of Hurtwood.

In 1966 werd de ‘Handicapped Adventure Playground Association’ (HAPA) opgericht onder leiding van Lady Allen of Hurtwood. De speeltuinen naar het idee van Lady Allen gaven een boost aan de Adventure Playground beweging. De speeltuin in het IDC in Utrecht moest dan ook gemaakt worden naar de richtlijnen van de HAPA. Lady Allen had de basis gelegd voor een lange traditie aan Adventure Playgrounds in Engeland. Alle kinderen met een beperking ervaarden de speelplaatsen als geweldig omdat ze nu mee konden doen in plaats van toekijken vanaf de zijkant. Het effect van de speelplaats op kinderen met een handicap was duidelijk te zien in een interview met Lady Allen. Er zijn alleen maar lachende kinderen die na negen keer vallen weer tien keer opstaan.

De Verenigde Staten

De Adventure Playgrounds werden steeds populairder in Europa, maar buiten het continent bleven deze speeltuinen afwezig. Het feit dat de Verenigde Staten nog niet deelnamen aan de beweging om kinderen met een beperking te integreren door middel van spel was opvallend. De VS hielden zich sinds de tijd van Theodore Roosevelt en de wereldoorlogen veel bezig met beperkingen van jong en oud. Het was daarom opvallend dat de Adventure Playground beweging zich pas in 1982 vestigde in Amerika. Voor deze tijd werd de potentie van de Adventure Playground nog niet erkend in de VS. De ideeën van Lady Allen werden toevallig onderzocht door medewerkers en studenten die zich inzetten voor een zomerkamp voor kinderen met een beperking. Zij besloten om het kamp te gebruiken als de plek om het concept van de Adventure Playground uit te proberen.

“Op z’n best, is spel een vorm van onderzoek, en zoals elk onderzoek door volwassenen, zou het een avontuur een experiment moeten zijn waar men plezier uit haalt” – Lady Allen of Hurtwood

Het concept van de Adventure Playground was echter al eerder geopperd in de VS. Architect Thomas McHugh had in 1976 een prototype Adventure Playground voor kinderen met een beperking voorgelegd aan de stadsplanning commissie van New York. Zijn idee kwam voort uit een wedstrijd genaamd ‘Playground For All Children’. De speeltuin van McHugh had veel weg van de ideeën van Lady Allen of Hurtwood. Hij beschreef zijn speelplaats als een plek waar vrijheid in spel werd aangemoedigd. Het was de bedoeling dat de kinderen door de poort liepen en zo in een andere wereld kwamen. Jammer genoeg werd zijn plan nooit uitgevoerd. Dit had volgens de commissie te maken met het complexe proces van integratie. Gelukkig hadden de medewerkers van het kamp meer moed.

Deze poging in 1982 was het startsein van de Adventure Playgrounds in de VS. Steeds meer avonturen speeltuinen openden in de Verenigde Staten waar alle kinderen met elkaar konden spelen. In New Jersey werd er in 1984 een Adventure Playground opgericht dicht in de buurt van het attractiepark Six Flags. Op deze manier hadden de kinderen met een beperking hun eigen soort pretpark waar ze wel overal in mochten. Deze speeltuin was gefocust op het samenspelen van alle kinderen in de familie, aangezien veel kinderen met een beperking broertjes of zusjes zonder een beperking hadden. Zo zou er een aangepaste schommel vast zitten aan een normale schommel zodat de kinderen samen heen en weer konden zwieren. Dit maakte een groot verschil voor families.

Nederland

In Nederland was er in de tachtiger jaren jammer genoeg nooit sprake geweest van een volwaardige Adventure Playground. In het informatiecentrum werd er wel een Adventure Playground gebouwd, maar deze was meer bedoeld als een demonstratiemodel. Ondanks dat alle kinderen er in mochten spelen had deze speeltuin niet het gewenste effect van samenspel dat het centrum in gedachten had. Wel werden er steeds meer ‘speelheuvels’ gebouwd in bestaande speeltuinen in grote steden waar kinderen met een beperking ook konden spelen.

De Adventure Playground beweging mag dan wel aangekomen zijn in Nederland in de tachtiger jaren, vandaag de dag is er nog maar weinig van over. Het concept, zoals Lady Allen of Hurtwood in gedachten had, is nooit helemaal doorgezet in ons land, waardoor een speeltuin voor alle kinderen nog niet vanzelfsprekend is. Elk kind ontwikkelt zich spelenderwijze en samen met andere kinderen. Gelukkig zijn er tegenwoordig meer initiatieven vanuit de regering om een complete speelplaats te maken voor alle kinderen. Dit is een belangrijke stap om ervoor te zorgen dat elk kind met zijn vrienden kan genieten van de speeltuin in de buurt.

Geschreven door:

Tamara Boot