Uit onderzoek is gebleken dat intensieve lichamelijke beweging de psychologische en fysieke toestand van mensen met diabetes helpt verbeteren. Heel paradoxaal is ook gebleken dat diabetici heel vaak juist niet willen participeren in verschillende sporten door belemmeringen die zij ervaren. Veel gezondheidsinstellingen zijn in de praktijk niet voldoende in staat om een goed sportprogramma op maat voor te schrijven. Daarnaast slagen zij er niet in om hun patiënten te motiveren en aan te moedigen om daadwerkelijk deel te nemen aan een sportprogramma. De verhalen van Phil Southerland en Ron van Bavel laten zien hoe belangrijk beweging, medische bewustzijn, motivatie en begeleiding is voor diabetici.
Phil Southerland (links) bij een wielerwedstrijd in Italië. Credits: Team Novo Nordisk
Phil Southerland was slechts zeven maanden oud toen hij gediagnostiseerd werd met diabetes type 1. De verwachting was dat hij niet ouder zou worden dan 25 jaar. Als hij, wonder boven wonder, toch ouder dan dat zou worden, dan was dat toch zeker met nierfalen of blindzijn. Tenminste, dat is wat zijn dokters destijds voorspelden. Hij is inmiddels 38 jaar oud, de CEO en medeoprichter van Team Novo Dordisk. Een professioneel wielerteam dat uitkomt op het één na hoogste niveau ter wereld. Hoe heeft hij tegen alle verwachtingen in toch zoveel kunnen bereiken?
‘It’s my very strong opinion that exercise is the billion-dollar drug that never gets prescribed’
Phill Southerland in gesprek met CNN Sport.
Medische zorg als de basis, sport als de verlossing
Dat Phil toegang had tot degelijke medische zorg was ongetwijfeld van essentieel belang. Insuline, medische begeleiding van geschikte artsen en de meest moderne uitrusting om zijn bloedsuiker te controleren: hij had het allemaal tot zijn beschikking. Dit zorgde ervoor dat hij op zesjarige leeftijd twee dromen had: niet blind worden en goede waardes halen bij zijn bloedonderzoeken. Zijn dromen veranderden op het moment dat hij de liefde voor de fiets en het wielrennen ontdekte. Op twaalfjarige leeftijd kon Phil het zich permitteren om grotere dromen te hebben. Hij gelooft nu dat de fiets zijn leven heeft gered. Het sporten is het sterkste medicijn voor zijn diabetes gebleken. Ondanks de medische begeleiding die hij kreeg, heeft hij zelf zijn ‘billion-dollar drug’ gevonden.
Een gunstige uitwerking op diabetes, maar toch sceptisch. Volgens de Volkskrant was dit in 1922 al het geval. Credits: Delpher.
De Volkskrant schreef in 1985 reeds over de ‘billion-dollar drug’. Volgens de krant wisten medici in 1922 al dat dat de deelname aan een duursport een goed effect heeft op de gezondheid van mensen met diabetes. Ondanks die kennis bleef de medische wereld sceptisch over sportende diabeten. De twijfels komen voort uit de angst voor een ‘hypo’, de medische benaming voor een te lage bloedsuikerspiegel. In de meest extreme gevallen kan dat leiden tot een coma. Langdurige duursporten in combinatie met diabetes en insulinegebruik kunnen leiden tot een dergelijke hypo, met dus mogelijke desastreuze gevolgen.
In 1985 verklaarde de Volkskrant de angst voor een hypo tijdens het sporten. Credits: Delpher.
Angst voor een hypo? Voor Southerland was niets minder waar dan dat. Hij moest simpelweg genoeg voedsel tot zich nemen om niet flauw te vallen, maar dat is voor een wielrenner heel gebruikelijk. In het dagelijkse leven vallen diabeten erg op door de aandacht die zij moeten geven aan hun voedselplanning. In de fietssport is Phil als alle andere wielrenners. Dat had als gevolg dat niet alleen de fysieke gezondheid van Phil vooruit ging. Zijn mentale gesteldheid kreeg ook een positieve boost. Op de fiets hoefde hij niet aan zijn bloedsuiker te denken, insulinegebruik was iets voor ná het fietsen en genoeg eten tijdens het fietsen is traditioneel onderdeel van de wielersport. Southerland geeft toe dat hij door de fiets kon ervaren hoe het is om net als alle anderen mensen te zijn.
‘I didn’t have to check blood sugar. I didn’t have to get insulin. I simply had to eat so I didn’t pass out. But that was what every other cyclist was doing. So I was absolutely normal and that felt really, really cool’
Phil Southerland in gesprek met CNN Sports
De Tour de France als ultieme droom
De liefde voor het wielrennen en de persoonlijke missie om meer bewustzijn rondom diabetes te creëren heeft ertoe geleid dat Southerland het wielerteam ‘Team Type 1’, nu genaamd ‘Team Novo Nordisk’ opgericht heeft. Het is een professioneel wielerteam dat alleen bestaat uit wielrenners met diabetes. Southerland vertelt dat het team van diabetes hun grootste kracht heeft gemaakt. Hun aandoening zorgt er namelijk voor dat er een uniek eenheidsgevoel in het team is ontstaan. Een band die de wielrenners verenigt als een familie. De Amerikaan is ervan overtuigd dat hij op dit moment gezonder is dan wat hij zou zijn geweest in een leven zonder diabetes. Hij ziet zijn diagnose nu als een cadeau. Wereldwijd wordt diabetes als een aandoening gezien, maar het verhaal van Phil Southerland laat zien dat het ook een geschenk kan zijn. Dat maakt de boodschap van Team Novo Nordisk zo belangrijk. Voor mensen met diabetes is er nog meer in het leven dan slechts het gebruiken van insuline. Ze proberen mensen te inspireren om de baas te worden van hun diabetes, zodat ze hun dromen nog steeds kunnen najagen. Wanneer zij worden gediagnostiseerd met diabetes denken velen dat ze niet meer het gehoopte leven kunnen hebben. Team Novo Nordisk laat de wereld zien wat er mogelijk zou kunnen zijn in het leven van een diabeet. De ambitie van Southerland is om met zijn team ooit mee te doen aan de Tour de France, het grootste wielerevenement ter wereld. Komt die droom ook uit? De tijd zal het leren.
Een carrière als professioneel wielrenner is geen optie, wat dan?
Het verhaal van Ron van Bavel, nu 54 jaar oud, illustreert dat een diagnose van diabetes op een latere leeftijd enorm ingrijpend is. De vaststelling van de ziekte vond plaats in 2000. 34 jaar oud was hij. Vragend naar wat er veranderde na de diagnose reageerde hij veelzeggend. ‘Alles. Heel mijn leven veranderde’, vertelt Ron. Als een groot liefhebber van zoetgoed was dat het eerste waar hij afscheid van moest nemen. Vervolgens zwoer hij alcohol af. Waarna ook zoete dranken als Cola, Fanta en Sprite niet meer tot zijn boodschappenlijst behoorden. Maar ook de diagnose op zichzelf was een grote klap. ‘Je krijgt toch te horen dat je ziek bent en dan moet je daarna ook nog voor de rest van je tijd op aarde je hele levensstijl veranderen.’ Geen lekkernijen meer in huis, de ruimte in de kast werd al snel opgevuld door medicijnen. Eerst door tabletten, later door insuline. Net als bij Phil Southerland werd bij Ron van Bavel medicatie direct voorgeschreven, zonder een woord over de voordelen van lichamelijke beweging. Inmiddels leven we in 2020, twintig jaar na zijn diagnose. In die jaren is Ron een stuk wijzer geworden. Hij weet maar al te goed wat sporten doet met zijn diabetes. ‘Als ik sport, val ik net zoals heel veel mensen af. Dat is natuurlijk altijd goed, zeker als je wat overgewicht hebt’, bekent Ron.
Het verliezen van overtollige kilo’s is niet het enige voordeel dat hij ervaart tijdens het sporten. Hij hoeft veel minder insuline te gebruiken, hij hoeft iets minder te letten op wat hij eet en zijn bloedsuikerspiegel blijft op een lager niveau. Toch sport hij helemaal niet zoveel als gewenst. Met alle voordelen die het brengt, klinkt dat op het eerste gezicht best raar. Zijn uitleg verklaart veel. ‘Mijn medicatie wordt wel vergoed door de zorgverzekering, maar het sporten niet. Als diabeet kan je niet naar de eerste sportschool gaan om de hoek. Je hebt specialistische kennis nodig en dan lopen de prijzen al heel snel op. Bij mijn huidige fysiotherapeut was er vroeger één persoon die zich specifiek concentreerde op diabetespatiënten. Maar doordat die begeleiding geen onderdeel meer is van de verzekeringen, heb ik dat allemaal niet meer. Die mensen wisten precies wat ze moesten doen en hoe ze met mijn complicaties op moesten gaan. Nu word ik in de sportschool aan mijn lot over gelaten. Op geen enkele manier word ik door het ziekenhuis, dokters of verzekeringen gemotiveerd om meer te sporten. Het zou juist zo fijn zijn om minder afhankelijk te zijn van de insuline. Mijn alvleesklier werkt bijna helemaal niet meer, dus ik zal altijd deels afhankelijk blijven van dat spul, maar het kan zeker minder worden.’
Ook corona dwarsboomt het sportieve leven van een diabeet
De stap om te gaan sporten was vaak al een moeilijke om te zetten. Sinds Covid-19 in Nederland is gearriveerd, is die stap alleen nog maar lastiger geworden. Diabetespatiënten horen tot een groep met een verhoogd risico op ernstige gevolgen van een besmetting met het coronavirus. Wil je dan dat risico nemen als diabeet? 'Nee, sinds corona is het allemaal nog wat minder geworden met sporten. Ik kan al niet thuis werken, dus dagelijks loop ik al een zeker risico. Dat wil ik dan niet nog eens vergroten door wekelijks te gaan sporten in een dichte omgeving. Dan weet je dat er meer kans is dat je besmet raakt. Ik fiets en wandel nu meer als het weer dat toelaat, maar heel doelgericht is dat natuurlijk niet. Ik hoop dat de vaccins snel in het land zijn, dan krijg ik ook weer wat vrijheid terug. Dat mis ik wel hoor', treurt Ron.
Ron en zijn vrouw tijdens een gezonde wandeling in de Veluwe. Dit soort simpele activiteiten hebben al een positief effect op zijn diabetes.
Doordat de voeding zo belangrijk is voor diabetespatiënten, is veel kennis van voedingstoffen vereist. Gelukkig voor Ron hoeft hij dat niet alleen te doen. Zijn vrouw heeft die taak op haar genomen. ‘Mijn vrouw let gelukkig op alles. Door mijn diabetes is zij een specialist in voeding geworden. Zij weet wat ik kan eten, wat ik moet eten en wanneer ik mag eten. Dat helpt enorm, want na de diagnose wordt je dat niet uitgelegd. Je tast in het duister in het begin. Ze vertellen dat je diabetes hebt, je krijgt je medicijnen mee en je wordt succes gewenst. Pas wanneer je weet dat je bepaalde dingen niet meer mag hebben, valt het pas op hoeveel producten suikers en koolhydraten bevatten. Ik ben blij dat mijn vrouw dat inmiddels allemaal uit haar hoofd weet, want zelf was ik ongetwijfeld het overzicht compleet verloren’, concludeert Ron.
Het perspectief van Ron laat zien dat de missie van Phil Southerland ontzettend belangrijk is. Hij probeert met zijn platform juist het bewustzijn te creëren dat Ron van Bavel zo nodig heeft. Hij heeft niet de begeleiding van een professioneel wielerteam. Hij heeft niet de motivatie van het bestaan als professioneel wielrenner. Hij heeft gewoon de juiste hulp nodig die hem kan motiveren en helpen om minder afhankelijk te zijn van de medicijnen. De specialistische kennis van een begeleider die hem vanaf het begin had verteld hoe lichamelijke beweging zijn leven met diabetes een stuk makkelijker had kunnen maken. Of dit ooit voor iedereen een realistisch scenario wordt, is helaas niet verzekerd. Team Novo Nordisk biedt in ieder geval wel de mogelijkheid om erop te hopen.
Met speciale dank aan: Team Novo Nordisk en Ron van Bavel